Taalfouten die bijna iedereen maakt, deel 3
In deze derde blog over de Nederlandse taal wil ik het hebben over de “beruchte” d’s en t’s. Omdat dit een lastig onderwerp blijft, zal ik mijn uitleg over twee blogs verdelen. Deze maand ga ik uitleggen wat de persoonsvorm is en hoe deze vervoegd wordt.
Vind of vindt?
Vind gebruik je als:
- het onderwerp van de zin “ik” is:
Ik vind dat een leuk boek. - “je” achter de persoonsvorm staat:
Vind je dat een leuk boek?
In dit geval kun je “je” vervangen door “jij” - het om een gebiedende wijs gaat:
Vind dit boek!
Vindt (ik-vorm+t) gebruik je als:
- het onderwerp van de zin “je/jij, u of hij/zij/het” is:
Jij vindt dit een leuk boek.
Mijn vader vindt dit ook een leuk boek.
Waar vindt u een goed boek?
Ik ben het die dit een goed boek vindt.
Werkwoorden waarvan de ik-vorm op een -d eindigt worden net zo vervoegd, zoals melden, worden en houden.
Meld u bij de receptie
Hij meldt zich bij de receptie.
Houd u aan de maatregelen!
Jij houdt je aan de maatregelen.
Word lid van onze vereniging.
Zij wordt lid van de roeivereniging.
Persoonsvorm
Wanneer weet je nu of een werkwoord in de zin een persoonsvorm is? Deze vind je door de zin in de verleden tijd te zetten:
Jij vindt dit een goed boek.
Jij vond dit een goed boek.
Het werkwoord “vindt” verandert in “vond” en is dus de persoonsvorm in de zin.
Let op: een persoonsvorm in de tweede of derde persoon enkelvoud (jij/u/hij) krijgt altijd een -t na de ik-vorm en nooit een -d!
Fout:
*Dit betekend dat het feest niet doorgaat.
*Het gebeurd wel vaker.
*Het beloofd een mooie dag te worden.
Een ander ezelsbruggetje is het werkwoord in de zin vervangen door het werkwoord “lopen”.
Wordt het loopt? Dan is het ook vindt.
Jij loopt een boek > Jij vindt een boek.
Ik-vorm of stam?
Wat is nu het verschil tussen de ik-vorm en de stam?
De ik-vorm is de eerste persoon enkelvoud: vinden – ik vind
De stam van het werkwoord krijg je door -en van het hele werkwoord af te halen:
Vinden > vind
Beloven > belov
Werken > werk
Melden > meld
Dit verschil is belangrijk als we verder gaan met het voltooid deelwoord. Daarover ga ik meer uitleggen in mijn volgende blog die in mei 2020 verschijnt.
Tip: Lees ook mijn eerdere blogs over Betekenisverschillen en over betrekkelijke voornaamwoorden.
Geschreven door Annemarie Kap, Taalexpert
Denk je nu dat je best nog wel wat kunt leren over spelling en grammatica? Ik heb een zeer leerzame onlinetraining ‘Foutloos Nederlands’ ontwikkeld die je kunt volgen waar en wanneer je maar wilt. Kijk eens op mijn website.
“Houd u aan de maatregelen!”: is toch wel met een ’t’ erachter ?? Je zegt toch ook “loopt u maar door”, wat in mijn ogen vergelijkbaar is…
Beste Janet,
Een heel goede vraag, die ik graag toelicht.
In het geval van “Houd u aan de maatregelen” (gebiedende wijs), gaat het om een wederkerig werkwoord “zich houden”. Hier is “u” het lijdend voorwerp. Denk ook aan “Realiseer u dat deze crisis nog lang duurt”.
In het geval van “Loopt u maar door” is er geen sprake van een gebiedende wijs en is “u” het onderwerp van de zin en is het geen wederkerend voornaamwoord, maar een persoonlijk voornaamwoord. Kijk ook maar eens op deze website: https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/531
Met vriendelijke groet, Annemarie Kap
Duidelijk! Dankjewel Annemarie.
Groeten van Janet
Ik denk dat Janet gelijk heeft.
De gebiedende wijs van de 2e persoon enkelvoud (“jij”) is zonder -t.
En van de 2e persoon meervoud beleefdheidsvorm (“u”) is met -t.
Loop maar door!
Loopt u maar door! (“U” kan hier een of meer personen zijn).
Ander voorbeeld:
Meld elke taalfout!
Meldt u elke taalfout!
Dat betekent ook dat het moet zijn:
Houdt u zich aan de maatregelen!
“Zich houden aan” is een wederkerig werkwoord.
Omdat bij de gebiedende wijs met “u” altijd het persoonlijk voornaamwoord “u” wordt geplaatst, moet er wel “zich” bij komen, anders missen we het wederkerig voornaamwoord dat bij het wederkerige werkwoord hoort!
Dus het is ook: Realiseert u zich dat deze crisis nog lang duurt!
“Realiseer u” is niet correct: de -t moet erbij en zich moet erbij.
Tenslotte: is het wederkerig voornaamwoord dat bij een wederkerig werkwoord hoort een lijdend voorwerp?
Bijv.: Houd je aan de regels! – Is. “je” een lijdend voorwerp? Nee, want het is hier een wederkerig voornaamwoord. Vergelijk: Ik houd me aan de regels.
Maar bij een transitief werkwoord kan er wel sprake zijn van een lijdend voorwerp:
Hij slaat me. Ik sla me. Jij steekt me. Ik steek me.
In al deze voorbeelden kun zeggen dat “me” een lijdend voorwerp is, want de werkwoorden slaan en steken zijn niet wederkerig.
Beste john,
Loopt u maar door! (“U” kan hier een of meer personen zijn).> dit is geen gebiedende wijs, maar een verzoek. Net als :Meldt u elke taalfout!
Houdt u zich aan de maatregelen is ook een verzoek.
Houd u aan de maatregelen is gebiedende wijs.
Zie ook taaladvies.org https://taaladvies.net/taal/advies/vraag/531
https://onzetaal.nl/taaladvies/meld-u-aan/
Beste Annemarie Knap.
U maakt 2 fouten die mij opvielen.
1. U is geen lijdend voorwerp in uw voorbeeld.
2. Een verzoek valt onder de gebiedende wijs.
Ik hoop U hiermee van dienst te zijn
Stephan.