Gaslighting op de werkvloer? Wat doe je eraan?

Als iemand opzettelijk probeert om jouw gedachten, overtuigingen en/of de werkelijkheid te manipuleren, zodanig dat je aan jezelf begint te twijfelen, dan heb je te maken met een zgn. Gaslighter. Het komt vooral voor in de privé sfeer, maar Gaslighting kan zeker ook voorkomen op de werkvloer.

Waar komt de term Gaslighting vandaan?

De term Gaslighting is afgeleid van de film ‘Gaslight’ (1944, regisseur is George Cukor) en vertelt het verhaal van een jonge vrouw die na de moord op haar tante terugkeert naar het huis waar het misdrijf plaatsvond. Ze trouwt met een charmante man en die overtuigt haar om in het huis te blijven wonen. Haar man begint echter een psychologisch spel met haar te spelen, waarbij hij haar langzaam doet twijfelen aan haar eigen geestelijke gezondheid. Hij verandert kleine dingen in het huis, zoals het dimmen van de lichten, maar ontkent dat er iets is veranderd, waardoor Paula aan zichzelf begint te twijfelen. Hij sluit haar af van de buitenwereld, zodat ze afhankelijk van hem wordt. De film heeft de term Gaslighting zo’n beetje geïntroduceerd.

Vormen van Gaslighting

• Ontkenning en tegenspraak: de gaslighter ontkent gebeurtenissen en/of ervaringen die jij als waarheid kent, waardoor je aan je eigen gezonde verstand begint te twijfelen.
• Valse informatie: De gaslighter geeft valse informatie met de bedoeling om je te desoriënteren en in verwarring te brengen.
• Verkleining en bagatellisering: De gaslighter bagatelliseert jouw gevoelens of zorgen, waardoor je het gevoel krijgt dat jouw emotie of ervaringen onbelangrijk zijn.
• Isolatie: De gaslighter kan je isoleren van vrienden, familie of ondersteuningsnetwerken, waardoor je kwetsbaarder wordt en steeds afhankelijker wordt van de gaslighter.

Heb jij zo’n Gaslighter als collega?

Dan moet je daar echt NU iets aan doen. Eerst een paar voorbeelden van gaslighting op de werkplek:

• Het ontkennen of minimaliseren van iemands prestaties of bijdragen.
• Valse informatie verstrekken om verwarring te zaaien.
• Het verdraaien van feiten of het geven van tegenstrijdige instructies.
• Het maken van denigrerende opmerkingen of het bagatelliseren van iemands gevoelens.
• Collega’s en/of leidinggevenden tegen elkaar uitspelen.
• Het isoleren van een persoon van collega’s of ondersteunende netwerken.

Wat kan je aan Gaslighting doen?

• Bewustwording: herken de signalen van gaslighting en onthoud dat het niet aan jou ligt.
• Schrijf voorvallen op: houd een boekje of schrift bij waarin je specifieke incidenten, gebeurtenissen opschrijft, inclusief data, tijdstippen en een beschrijving van wat er precies is gebeurd is. Verzamel bewijsmateriaal en bewaar eventuele e-mails of andere berichten, zodat je voorbeelden kan aandragen.
• Zoek steun: praat met betrouwbare collega’s, vrienden of familie over je ervaringen. Zij kunnen je helpen om je zelfvertrouwen terug te krijgen.
• Communiceer met je leidinggevende of HR: Als het gedrag aanhoudt en schadelijk is voor je welzijn of werkprestaties, overweeg dan om dit aan te kaarten bij de vertrouwenspersoon, de HR-afdeling en/of je leidinggevende.
• Stel grenzen: hoe moeilijk dit ook is. Laat de gaslighter weten dat je weet wat er gebeurt en dat je zijn of haar gedrag afkeurt. Blijf standvastig in je reacties en blijf aangeven dat je het er niet mee eens bent.

Onthoud dat elke situatie anders is. De juiste aanpak kan natuurlijk variëren afhankelijk van de omstandigheden. Doe het niet alleen en schakel hulp in. Je eigen welzijn is daarbij echt het belangrijkste.

Verder lezen?

• Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer
• Leer ‘Nee’ zeggen
• 4 manieren om je zelfvertrouwen te vergroten