Grip krijgen op negatieve onderstroom in je team

In teamvergaderingen gaat het vaak over werkprocessen, taken en doelen, maar het is net zo belangrijk om ook oog te hebben voor de onderlinge relaties en emoties binnen het team. Deze twee elementen, ook wel bekend als de bovenstroom en onderstroom, zijn beide belangrijk voor een goede samenwerking. Ben jij een leidinggevende en merk je dat er sprake is van een negatieve onderstroom in je team? Hoe kun je deze dan aanpakken en verbeteren?

Wat zijn bovenstroom en onderstroom?

De bovenstroom omvat alles wat praktisch en tastbaar is, zoals werkprocessen, taakverdeling, planning en resultaten. Deze aspecten zijn eenvoudig te benoemen, plannen en meten, en vormen de basis van hoe teams op papier functioneren. Naast de bovenstroom is er ook een minder zichtbare, maar minstens zo belangrijke kant van teamwork: de ‘onderstroom’. De onderstroom bestaat uit de dynamieken die onder de oppervlakte spelen, zoals onderlinge verhoudingen, emoties, rolverdelingen, en ongeschreven regels binnen het team. Hoewel deze elementen vaak onbesproken blijven, hebben ze een enorme invloed op hoe teamleden zich voelen en gedragen, en uiteindelijk op het succes van de samenwerking.

Hoe herken je een negatieve onderstroom?

Als de samenwerking binnen je team niet soepel verloopt, is de kans groot dat er een negatieve onderstroom aanwezig is. Je kunt de onderstroom vaak herkennen aan bepaalde signalen in de bovenstroom, zoals:

• Roddelen: er wordt veel over elkaar gepraat in plaats van met elkaar
• Mentale afwezigheid: tijdens vergaderingen of discussies haken mensen regelmatig mentaal af
• Tegenwerking: collega’s werken elkaar tegen in plaats van samen te werken
• Lichaamstaal: spanningen kunnen zichtbaar worden in lichaamstaal, zoals gesloten houdingen en/of het vermijden van oogcontact

Hoe verbeter je een negatieve onderstroom?

Om de onderstroom in jouw team te verbeteren, is het essentieel om deze bespreekbaar te maken. Dit is niet altijd makkelijk, omdat het vaak gaat om gevoelige onderwerpen die diep onder de oppervlakte liggen. Het bespreekbaar maken van de onderstroom vereist moed om eerlijk te zijn over wat er speelt, en kwetsbaarheid om je eigen gevoelens en ervaringen te delen. Hierbij enkele praktische tips om dit proces makkelijker te maken:

1. Gebruik teamoverleggen: teamvergaderingen zijn een uitstekende gelegenheid om de onderstroom aan te kaarten. Zorg ervoor dat je dit doet op een manier die niet oordelend is. Het is belangrijk om uit te leggen wat je voelt en hoe dit je beïnvloedt, zonder anderen de schuld te geven. Dit kan bijvoorbeeld door te zeggen: “Ik merk dat ik het lastig vind om mijn mening te geven, omdat ik het gevoel heb dat er niet echt naar geluisterd wordt. Herkent iemand dit?” Door je kwetsbaar op te stellen, nodig je anderen uit om hetzelfde te doen.
2. Creëer vertrouwen: het bespreekbaar maken van de onderstroom werkt alleen als er een basis van vertrouwen binnen het team is. Stel daarom vragen aan je teamleden of zij dezelfde gevoelens en ervaringen hebben. Dit kan helpen om een open sfeer te creëren waarin iedereen zich comfortabel voelt om eerlijk te zijn. Wanneer teamleden zien dat hun gevoelens gedeeld worden, ontstaat er een sterker gevoel van verbondenheid en begrip.
3. Vraag om hulp: sms kan een negatieve onderstroom zo diepgeworteld zijn dat het lastig is om deze zelf aan te pakken. In zulke gevallen kan het verstandig zijn om een externe teamcoach in te schakelen. Een onafhankelijke coach kan als neutrale partij het gesprek leiden en ervoor zorgen dat iedereen aan bod komt. De coach kan helpen bij het blootleggen van onderliggende problemen en samen met het team werken aan oplossingen die de onderlinge verhoudingen verbeteren. Dit kan de onderstroom positief veranderen en de effectiviteit van de bovenstroom verhogen.

Door bovengenoemde stappen te volgen, kun je de onderstroom in je team ombuigen van een bron van spanning naar een fundament voor samenwerking en vertrouwen. Hierdoor wordt niet alleen de werksfeer beter, maar ook de prestaties van het team als geheel.